Łysienie
 

Łysienie to przejściowa lub trwała utrata włosów. Może obejmować całą głowę (niekiedy i inne owłosione partie ciała) lub dotyczyć ograniczonej powierzchni. Może być bliznowaciejące lub bez bliznowacenia.
 

Przyczyny wypadania włosów
 

• czynniki mechaniczne (wycieranie się włosów o poduszkę u noworodków, niewłaściwe uczesanie, np. koński ogon, czy wyrywanie włosów );

• czynniki toksyczne (zatrucia talem, arsenem, rtęcią itd.);

• choroby zakaźne (ostre choroby gorączkowe, kiła wtórna) ;

• choroby układowe np. toczeń rumieniowaty;

• leki np. cytostatyki, leki immunosupresyjne ;

• choroby włosów (grzybica) ;

• choroby owłosionej skóry głowy ;

• zaburzenia gospodarki hormonalnej (androgeny, hormony tarczycy) ;

• inne choroby np. atopowe zapalenie skóry czy łuszczyca

Łysienie androgenowe typu męskiego
 

Występuje zwykle po 40. roku życia. Łysienie androgenowe jest z reguły trwałe. Rozpoczyna się od kątów skroniowo-czołowych i szczytu głowy.

Najważniejszą rolę odgrywają czynniki genetyczne i androgeny. Ryzyko jest jeszcze większe, jeśli łysieniem dotknięta była matka lub siostra..

Im wcześniej zaczyna się łysienie, tym gorsze jest rokowanie – szybciej postępuje i łysina będzie bardziej rozległa.

Łysienie androgenowe u kobiet
 

Występuje znacznie rzadziej niż u mężczyzn i rozpoczyna się zwykle po 30. roku życia. Prawdopodobnie u 10% kobiet włosy przerzedzają się już przed 30. rokiem życia. Łysienie androgenowe u kobiet przed menopauzą obejmuje wierzchołek głowy (poszerzenie przedziałka). W okresie post-menopauzalnym utrata włosów jest częstsza i zajmuje również okolice skroniowe. Dochodzi do zmniejszenia stężenia estrogenów, a co za tym idzie, przewagi androgenów, które odgrywają dużą rolę w patogenezie łysienia (obok predyspozycji genetycznej).

Do ustalenia rozpoznania wystarczy obraz kliniczny, choć pomocniczo można wykonać trichogram – badanie wyrwanych uprzednio włosów pod mikroskopem. Włosy pobiera się w tym przypadku z pogranicza obszaru łysienia. Takie badanie pozwala w pewnym stopniu przewidzieć tempo wypadania włosów.

U młodszych kobiet ze znacznym łysieniem lub hirsutyzmem wskazane jest oznaczenie stężenia wolnego testosteronu i konsultacja ginekologiczna. Leczenie jest długotrwałe, a właściwie ciągłe i nie zawsze skuteczne. Należy wyeliminować czynniki szkodzące włosom (farby, lakiery)

Łysienie plackowate (alopecia areata)
 

Są to przejściowe lub trwałe ogniska łysienia dotyczące owłosionej skóry głowy, a niekiedy dołów pachowych, brwi, rzęs, okolic płciowych i włosów meszkowych.

Występuje u 1–2% populacji i ma podłoże immunologiczne. 40% chorych cierpi dodatkowo na atopowe zapalenie skóry (wówczas rokowanie jest gorsze). U 20–25% choroba występuje rodzinnie. Dotyka również 10% pacjentów z zespołem Downa.

Niekiedy ogniska wyłysienia mogą pojawiać się po ciężkich przeżyciach psychicznych. Odrost włosów może następować samoistnie po kilku lub kilkunastu miesiącach (u 30% po 6 miesiącach, a u 50% po roku). Jeśli rozlane łysienie wystąpiło przed okresem pokwitania, wówczas prawdopodobieństwo całkowitego wyłysienia na głowie wynosi 50%. W tej grupie całkowity i trwały odrost następuje rzadziej – u10% dzieci i 20% dorosłych.

Często występują okresy nawrotów choroby. Jeśli nie ma tendencji do odrostu, wówczas mówi się o łysieniu złośliwym (alopecia maligna).

Objawy
 

Typowe objawy to co najmniej jedno wyraźnie odgraniczone ognisko łysienia o owalnym lub okrągłym kształcie. W obrębie ognisk skóra pozostaje niezmieniona, bez włosów, niekiedy lekko zaczerwieniona, choć najczęściej ma kolor kości słoniowej. Włosy na obrzeżach obszaru łysienia mogą być ułamane i grube – są to tzw. włosy wykrzyknikowe. Jeśli łatwo je wyrwać, to proces chorobowy będzie się szerzył.

U 20% pacjentów z łysieniem plackowatym pojawiają się także zmiany w obrębie paznokci .

Łysienie bliznowaciejące
 

Do bliznowacenia dochodzi, gdy zostaje uszkodzony mieszek włosowy. Przyczyną może być nasilony stan zapalny, guzy i urazy. Może występować w przebiegu tocznia rumieniowatego lub liszaja płaskiego.

Chorobę rozpoznaje się na podstawie objawów i badania histologicznego wycinka skóry.

Trichotillomania
 

Występuje dość często; 30% pacjentów to dzieci do 10. roku życia, kolejne 30% to nastolatki, a pozostała część to osoby dorosłe. Kobiety chorują 6 razy częściej niż mężczyźni. Jest to choroba wywoływana przez samych pacjentów, którzy mechanicznie pozbywają się włosów przez ich pocieranie, szarpanie i zbyt krótkie obcinanie.

W przypadku dzieci świadczy o przeżywaniu lęku i stresu, a u osób młodocianych i dorosłych może występować w przebiegu chorób i zaburzeń psychiatrycznych.

W obrębie okolicy czołowo-ciemieniowej występują nieregularne ogniska o różnej długości włosów, często z widocznymi świeżymi krwawieniami w mieszkach włosowych

Rozpoznanie ustala się na podstawie wyglądu skóry głowy oraz innych okolic owłosionych oraz badania histologicznego wycinka skóry. Wykonuje się także trichogram.

W przypadku dzieci leczenie nie sprawia trudności; zwykle stosuje się płyny przeciwświądowe,a choroba sama się ogranicza.

U dorosłych i nastolatków często wskazana jest porada psychologiczna lub psychiatryczna oraz odpowiednia terapia lekami przeciwdepresyjnymi.

Nadmierny porost włosów

Hipertrychoza (nadmierne owłosienie)
 

Jest to nadmierny porost włosów całej skóry lub tylko niektórych okolic. Może być wrodzony lub nabyty i rozpoczynać się we wczesnym dzieciństwie albo w okresie pokwitania. Częściej dotyczy mężczyzn.

Odmiana nabyta nadmiernego porostu włosów może mieć różne przyczyny:

• choroby metaboliczne (porfiria – w jej przebiegu występuje nadmierne owłosienie na skroniach i policzkach albo rozlane),

• nowotwory złośliwe (chłoniaki, guzy przerzutowe płuc i jelita grubego) – w tym przypadku obserwuje się nagły wzrost owłosienia na nosie, małżowinach usznych, policzkach i szyi, a w późniejszym okresie także na tułowiu i kończynach,

• zaburzenia endokrynologiczne (akromegalia, niedoczynność tarczycy),

• leki

Z powyższych względów w przypadku nagłego nadmiernego porostu włosów zawsze należy przeprowadzić bardziej wnikliwe badania diagnostyczne.

Postępowanie w hipertrychozie polega przede wszystkim na ustaleniu przyczyny i jej wyeliminowaniu lub leczeniu.

Hirsutyzm
 

Termin ten dotyczy kobiet i dzieci. Jest to nadmierny porost włosów w miejscach charakterystycznych dla męskiego owłosiena, ale występujący u kobiet i dzieci. Spowodowany jest zbyt dużymi stężeniami hormonów (androgenów) lub nadwrażliwością narządów na ich działanie. Owłosienie może się pojawić na twarzy, brzuchu, plecach i klatce piersiowej; może się również nasilić owłosienie w okolicy łonowej i na kończynach. Czasami pojawia się łysienie androgenowe typu męskiego.

Jeśli hirsutyzm występuje przed okresem pokwitania, to przyczyną może być zespół nadnerczowo-płciowy oraz guzy jajników lub nadnerczy.

U kobiet dorosłych najczęściej występuje tzw. hirsutyzm idiopatyczny – o nieznanej przyczynie, objawiający się dyskretnie, z prawidłowym stężeniem androgenów. Inną przyczyną mogą być guzy czynnościowe przysadki, jajników, podwzgórza lub nadnerczy, leki, ciąża, zespół policystycznych jajników U kobiet po menopauzie dochodzi do przewagi androgenów nad estrogenami, co prowadzi

Diagnostyka obejmuje oznaczenia stężenia testosteronu , USG oraz konsultację ginekologiczną.

Postępowanie polega przede wszystkim na leczeniu przyczyny hirsutyzmu.